Spectaculaire vondst van een Neanderthaler van de bodem van de Noordzee!

In 2001 heeft een Belgische fossielenverzamelaar op een schelpenhoop in de provincie Zeeland een schedelfragment van een Neanderthaler gevonden. Pas in 2009 is deze vondst bekend gemaakt. Binnenkort verschijnt er in het gerenommeerde tijdschrift Journal of Human Evolution een gedetailleerde beschrijving van dit menselijke fossiel.

Het schedelfragment is is meer dan 40.000 jaar oud en heeft alle kenmerken van een Neanderthaler. De dikke wenkbrauwboog is karakteristiek voor de Neanderthaler. Het fossiel is opgebaggerd voor de kust van Zeeland. De vondst is niet verrassend. Van hetzelfde vondstgebied zijn al meerdere aan Neanderthalers toegeschreven stenenartefacten gevonden en beschreven. Het lag dus min of meer in de verwachting dat er vroeg of laat ook skeletdelen zouden worden gevonden van de Neanderthaler. Het fossiel is gevonden in schelpen die zijn opgezogen uit het Middeldiep, een gebied in de Noordzee op 15 kilometer voor de Zeeuwse kust. De exacte bodemlocatie van de vondst is niet bekend.

Paleontologen en archeologen zijn bijzonder enthousiast over deze vondst. Het is voor het eerst in Nederland dat een menselijke rest gevonden is dat met zekerheid aan de Neanderthaler toegeschreven wordt. Een internationaal wetenschappelijk team onder leiding van het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology (Leipzig) heeft het Neanderthaler-fossiel uit de Noordzee uitvoerig onderzocht. Ze deden dat in samenwerking met enkele medewerkers van de Universiteit Leiden. Vergelijkingen met elders gevonden Neanderthalerschedels tonen aan dat het gaat om schedelfragment van een jonge man. In het botfragment zit een kleine holte, veroorzaakt door een goedaardige tumor die er waarschijnlijk al vanaf de geboorte zat. Onderzoek van de chemische samenstelling van het bot toont aan dat zijn dieet voornamelijk uit vlees bestond, zoals karakteristiek is voor Neanderthalers.


Deze vondst laat zien dat nader onderzoek van de Noordzeebodem van groot wetenschappelijk belang is. Niet alleen rond het Middeldiep is de kans groot op belangrijke archeologische en paleontologische vondsten. Bekend is dat de Noordzeebodem meerdere rijke vindplaatsen herbergt van ongekende kwaliteit. Het is dan ook te hopen dat deze belangrijke vondst een aanzet zal zijn voor nog meer onderzoek. De Noordzee geldt nationaal en internationaal als een ware schatkamer voor paleontologie en archeologie. Vorig jaar verscheen het boek Kleine encyclopedie van het leven in het Pleistoceen: mammoeten, neushoorns en andere dieren van de Noordzeebodem van de hand van een aantal auteurs: Dick Mol, John de Vos, Remie Bakker, Bas van Geel, Jan Glimmerveen, Hans van der Plicht & Klaas Post; met foto’s van Hans Wildschut; Veen Magazines (2008); HYPERLINK "http://nl.wikipedia.org/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789085710981" ISBN 9789085710981. In dit boek wordt onmiddellijk duidelijk dat de Noordzee tussen de Britse Eilanden en de Lage Landen meer aandacht verdient. Onderzoek zal nog meer laten zien dat we heel veel kunnen leren van alles wat de Noordzeebodem herbergt.


De unieke vondst is op 15 juni officieel onthuld door Ronald Plasterk (minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, waar het vanaf 16 juni te zien is voor publiek. Tot en met 27 september 2009 is het fossiel te zien in de tentoonstelling ‘Neanderthaler uit de Noordzee’ in het Leidse museum.

Ik heb de bijzondere vondst van dichtbij kunnen aanschouwen. Zoals mogelijk bekend ga ik zeer regelmatig met Dick Mol mee op zijn expedities om alles vast te leggen voor het nageslacht. Voor Dick Mol en Jan Glimmerveen, beiden zeer nauw betrokken bij het onderzoek op de Noordzee, maakte ik in eerste instantie een reeks foto’s van het stuk, ver voordat het wereldkundig gemaakt zou worden. Hieronder een impressie daarvan. Verder mag ik mij gelukkig prijzen omdat ik aanwezig mocht zijn bij de officiële presentatie van deze eerste echte Neanderthaler op maandag 15 juni 2009, door Minister Dr Ronald Plasterk.

Door de bekende Rotterdamse beeldhouwer Remie Bakker is het Neanderthaler-fossiel gemonteerd in een model van een vrijwel complete schedel van een Neanderthaler van de bekende vindplaats La Chapelle-aux-Saints. Remie modelleerde deze schedel met daarin het donker gekleurde stuk van de Noordzee-Neanderthaler.

Laten we hopen dat deze belangrijke Noordzeevondst een krachtige impuls zal zijn voor verder paleontologische en archeologisch onderzoek van die rijke Noordzee. Een ongekende mogelijkheid!